Путешествия по Жаркаинскому району.

«Путешествуя в Азии, ночуя в чужих домах, 
в избах, банях, лабазах - в бревенчатых теремах,
чьи копченые стекла держат простор в узде,
укрывайся тулупом и норови везде
лечь головою в угол, ибо в углу трудней
взмахнуть - притом в темноте - топором над ней,
отяжелевшей от давеча выпитого, и аккурат
зарубить тебя насмерть. Вписывай круг в квадрат.»

Иосиф Бродский. «Назидание».

Достопримечательности Жаркаинского района.

Мавзолей Кызыл-Там (Ахмета), (Красный Мазур) расположен на высоте 246 метров над уровнем моря,  находится в 317 метрах от правого берега реки Ищим, в 8,3 километрах на юго-запад от поселка Тассуат, в 17,3 километрах на восток и немного южнее от поселка Державинск, в 8,8 километрах на северо-восток от поселка Львовское в Жаркаинском районе в западной части Акмолинской области.
Исследования мавзолея Кызыл-Там (Ахмета).
Мавзолей XVIII века Кызыл-Там (Ахмета), (Красный Мазур)  впервые обследован в 1955 году разведочным отрядом ААЭ под руководством К. А. Акишева (Археологическая карта…, 1959 г, с.9), в 1980 году – экспедицией РСНРП «Казреставрация» под руководством Ж. Шайкенова. В 2006 году – отделом свода НИПФ РГП «Казреставрация» (Г. М. Камалова).
Построен по заказу купца Ахмета Танкеева строителями Турабаем и Рапаем. В мавзолее захоронен купец Ахмет Танкеев.  Стены сложены из обожженного прямоугольного кирпича на сырцовом растворе и облицованы с двух сторон обожженным кирпичом.
Лицевая кладка обрушена на четырех углах четверика от основания на высоту 2 метра. Небольшие разрушения кладки с рисунком вертикальных трещин наблюдается по ходу колодца лестничного проема на кровлю на юго-восточном фасаде
Характеризует портально-купольный тип мавзолеев с размерами четверика в плане 6,3 х 6,7 метров. Сфероконический купол на цилиндрическом барабане возвышается над четвериком на высоту 2,5 метра. Общая высота мавзолея 7,15 метров.
Главный фасад с юго-западной стороны решен в виде прямоугольного портала, образованного за счет продолжения основной стены над четвериком. Арочный проем входа фланкирован с двух сторон узкими полуколоннами, объединенными в верхней части перемычкой.
В основу декоративного оформления фасадов положена рамочная окантовка по периметру лицевых стен декоративными рядами квадратного кирпича со штампом ромбовидного узора и надписью на арабском – «Аллах» в чередовании с полосами тычковой выкладки.
Центральное поле фасадов заполняет ромбовидный рисунок кладки кирпичом темного цвета с вставками кирпича, декорированного орнаментом. Внутри переход от четверика к куполу осуществлен через консольные паруса и стрельчатые ниши на высоту стен.
В юго-восточном углу камеры – узкий арочный проем, ведущий на лестничный подъем на кровлю. Надгробие и кирпичное покрытие пола разрушены (Свод…, 2009 г, с. 369 - 370). В 2003 году археологическая экспедиция под руководством Калиева Д.И. – доцента кафедры археологии Евразийского университета имени Гумилева, установили возраст мазара это конец XVIII века, а также что он является самым длинным «усатым» курганом.
Легенда о мавзолее Кызыл-Там (Ахмета).
В один из дней бай Ахмет заснул и не проснулся (по всей видимости, он заснул летаргическим сном), родные его посчитали, что он умер, и похоронили его в мазаре. Но через несколько дней они услышали, какой-то шум в склепе. Открыв его они обнаружили живого бая Ахмета, решив, что в него вселился «шайтан» они убили его.
Географические координаты мавзолея Кызыл-Там (Ахмета), (Красный Мазур): N51°05'43 E66°34'16

Қызыл-Там (Ахмет) кесенесі.

Жарқайың ауданының көрікті жерлері.

«Жауды кім қадірлейді,
Әлемдегі ессіз адам солай аталады»

Фирдоуси Әбілқасым.

Жарқайың ауданы бойынша саяхат.

Орналасқан жері: Жарқайың ауданы Далабай ауылынан оңтүстік-батысқа қарай, Есіл өзенінің оң жағалауына қарай, аудан орталығы Державинск қаласынан 25 шақырым жерде орналасқан. Қысқаша ақпарат: Қызыл Там кесенесі ХХ ғасырдың басындағы сәулет - діни ескерткіш ретінде саналады.
Ахмет кесенесі (Қызылтам) - ХХ ғасырдың басындағы сәулет өнері ескерткіші. Ақмола облысының Жарқайың ауданында оңтүстік-батысқа қарай жеті шақырым жерде, Есіл өзенінің сол жағалауында орналасқан.
Ахмет кесенесін алғашқы рет 1955 жылы Қ.Ақышевтың жетекшілігімен Ақмолалық археологиялық экспедициясы зерттеген. Кейіннен 1980 жылы «Қаз-қайта жаңғырту» мекемесінің экспедициясымен (жетекшісі Ж.Шайкенов), 2006 жылы «ҚазЖоба қалпына келтіру» Республикалық мемлекеттік кәсіпорыны ғылыми-зерттеу және жобалау филиалының жиынтық бөлімімен (жетекшісі Г.Қамалова) зерттелген.
Көпес Ахмет Танкеевтің тапсырысы бойынша Тұрабай және Рапай атты құрылысшылармен салынған. Қабырғалары саз ерітіндісінен құйылып, күйген тік бұрышты кірпішпен қаланған және екі жағынан күйдірілген кірпішпен қапталған, цокольді қабаты тақтатастан қаланған.
Төртқырлығының төрт бұрышындағы бет жақ қалауы табанынан 2 метр биіктікке дейін бұзылған. Кірпіш қалауындағы тік жарықтары бар ең үлкен бұзылыстар оңтүстік-шығыс қасбетінде шатырға қарай баспалдақ құдығының бойында байқалады.
Төртқырлығының жоспардағы мөлшері 6,3 х 6,7 метр кесененің порталды-күмбезді түрін сипаттайды. Цилиндрлі барабан үстіндегі сфера-конустық күмбез төртқырлықтың үстінде 2,5 метр биіктікке көтерілген. Кесенені жалпы биіктігі 7,15 метр құрайды.
Оңтүстік-батыс жағындағы бас қасбеті төртқырлықтың үстінен негізгі қабырға жалғасуы есебінен құрылған тік бұрышты портал түрінде орындалған. Есіктің аркалы ойығы жағында садақты маңдайшамен біріктірілген енсіз бағаналармен екі жағынан қос қапсарланған.
Қасбеттерінің сәндік безендірілуінің негізінде бет жақ қабырғалары периметрі бойынша тік қалаулар жолақтарымен аралас ромб тәріздес өрнектерімен «Аллаһ» сөзінің араб жазулары шаршы кірпіш қатарларымен жиектелген.
Қасбеттерінің орталық алаңдарын күңгірт түсті кірпіш пен өрнегі бар кірпіш қаланған ромб тәріздес сурет толтырады. Ішінде төртқырлықтан күмбезге ауысу аралығы консольдік желкендер мен қабырғалар биіктігі бойымен өтетін жебе тәріздес қуыстар арқылы жүзеге асырылған.
Бөлменің оңтүстік-шығыс бұрышында шатырға қарай баспалдаққа апаратын аркалы ойық бар. Табыт үсті мен еденнің кірпіш жабындысы бұзылған. Аңыз – әңгіме: Баяғыда бұл өңірде Ахмет деген дәулетті адам болыпты.  Күндердің бір күнінде Ахмет бай ұйқысынан оянбай «терең» ұйқыға кетеді.
Ол кезде бүгінгідей медициналық біліктілігі жоқ халық байды өлдіге санап, жер қойнына тапсырған екен. Содан біршама уақыттан кейін қабір басынан адамның ащы дауысын естіген елдің есі кетіп, бойларын үрей билейді.
Сол өңірдегі ишан-молдаларға хабар беріп, жиналып келіп қабірді ашады. Сөйтсе өлді  деген Ахмет бай өкіріп сыртқа ұмтылады. Әбден қорыққан халық орап қойған кебіні дал-дал оны, Ахметтің бейнесіндегі жын деп ойлап ұрып өлтіреді.
Кейін естерін жиған соң өздерінің істерінің ағат болғанын,  Ахметтің расында «терең» ұйқыға кеткенін түсінеді. Елдің үлкен-кішісі жиналып, Ахметті қайтадан арулап көміп басына кесене орнатады.  Жарқайың ауданының территория аумағында әлі күнге дейін Ахметтің ұрпақтары өмір сүреді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: Әдебиет беттерінде: Ақмола облысының тарихи және мәдениет ескерткіштерін зерттеу құжаттары «Қазқайта қалпына келтіру» РМК ҒЗЖФ жиынтық бөлімі зерттеді. 2006 ж. Ғ.М. Қамалов.
Ақмола облысының тарихи және мәдени мұрасы. Ескерткіштер жиынтығы, Алматы - 2008 жыл.

Список использованной литературы: 
Изучение исторических и культурных памятников Акмолинской области, объединенный отдел РГП «Қазқайта қалпына келтіру» 2006. Ғ.М. Қамалов. Историко-культурное наследие Акмолинской области. Сборник памятников, Алматы - 2008.

Источник и фотографии: 
https://history-akmola.kz/ru/news/89august.html