Архитектурные памятники Казахстана.

«Лишь в разуме счастье, беда без него,
Лишь разум - богатство, нужда без него»

Фирдоуси Абулькасим.

Страницы истории Казахстана.

Захоронение «Өрес ханым» находится в 2 километрах западнее села Урюпинка Аккольского района, Акмолинской области. Со слов акына Карауыла: «Вдоль дороги, ведущей к захоронению Өрес ханым, есть дорога, именуемая «Дөңгелекқау».
В 1896 году на месте Дөңгелекқау образовалось село Урюпинка, где обосновались переселенцы  из г. Урюпинска Волгоградской. области. Из писем Ш. Уалиханова известно, что у Абылай-хана было 12 жен. Он являлся отцом сорока дочерей и тридцати сыновей.
Но особое внимание хан уделял своей любимой жене Өрес ханым.  Отправляясь в очередной военный поход, Абылай-хан всегда брал с собой  Өрес ханым, которая являлась единственной казашкой, среди всех его жен - каракалпачек, узбечек, калмычек, кыргызок. 
Мудрый Абылай-хан брал в жены девушек различных национальностей с целью недопущения стычек между народами. Писатель, ученый Жайык Бектуров пишет: «Из воспоминаний старшего поколения села Урюпинка: в один из дней Абылай-хан, направляясь в  Туркестан вместе со своими воинами, приказывает остановиться у реки Талкар, находящейся в местности Дөңгелекқау. Местные жители по традиции приглашают Абылай-хана в гости.
Рядом с аулом проходит большая так называемая черная дорога ведущая в с. Кызылжар. Иногда люди называют ее черной дорогой хана Абылая. Согласно легенде, перед тем как выступить дальше, Абылай-хан приказывает призвать к себе шамана Шайқы-бұрқы.
Хан спросил у него: «Что меня ждет в будущем?». Тот ответил: «О великий хан! Ваша любимая жена вскоре погибнет. Вы должны похоронить ее здесь, на этом месте». Но хан не придал значения этим словам и выступил в путь по данной дороге.
Однако, не пройдя и 20 км, Өрес ханым умирает. Тогда хан вспоминает слова лекаря, возвращается и хоронит ее в том месте, которое указал ему шаман. С тех пор это место называется «Ханым сүйегі» (останки Орес ханым).

Источники:
1.Писатель Жайык Бектуров Енеден ерте айрылған төл секілді. –  Алматы. –  ТОО. –  печатный дом «Қазақстан»   2002. – 446-447 бб.
2.Бекмханов Е. «Казахстан в 20-40-е годы XIXвека»: Учебник – Алма-Ата: «Қазақ университеті», 1992г. 400 стр.
3.Бокейхан А., Избранное. Гл.ред. Р.Нургалиев.- Алматы: « Қазақ энциклопедиясы», 1995.
4.Кенесарыулы А., Кенесары и султаны Сыздык/ Казахский перевод, Г.Ахметов,-Алматы: Жалын, 1992.- 48б ttp://srh.kz/content/mesto-zahoroneniya-ores-hanym/

Өрес ханым жерленгенжері.

Қазақстанның сәулет ескерткіштері.

«Тек ақылда - бақыт, онсыз қиындық,
Себеп - байлық, онсыз қажеттілік».

Фирдоуси Әбілқасым.

Қазақстан тарихының беттері.

Орналасқан жері: Ақмола облысы Ақкөл ауданы  Урюпинка ауылының батысында 2 шақырым қашықтықта орналасқан. Қысқаша ақпарат: Қарауыл ақынның сөздері бойынша «Ханым Өрес  жолының бойында Дөңгелекқау жолы бар».
1896 жылы Дөңгелекқаудың орнында Урюпинка ауылы пайда болды. Бұл жерге Волгоград аймағының Урюпинка қаласынан қоныс аударған тұрғындар көшіп келді. Шоқан Уәлихановтың хаттарына сәйкес, Абылай ханның он екі әйелі болған. 
Абылай хан көп уақытын сүйікті әйелі Өрес ханымға  бөлді. Абылай хан əр жұрттан он екі əйел алған. Қырық қыздың, отыз ұлдың əкесі болған. Хан Алатау мен Оралтау арасында, Түркістан мен Қызылжардың арасында қалың əскермен жортып жүргенде  Өрес ханымды алып жүрді. 
Абылай ханның  əйелінің біреуі ғана қазақ қызы, өзгесінің бəрі қарақалпақ, қалмақ, қырғыз, өзбек, қыздары. Ел мен елді жауластырмайын деп əр жұрттан қыз алған екен. Ендеше осы жол үстінде кенеттен қайтыс болған ханымды өрес сұлу десек, қателеспейміз.
Жазушы, зерттеуші Жайық Бектұров өз жазбаларында: «Урюпинка ауылының үлкендерінің естеліктерінде  Абылай хан батырларымен бір күнге Түркістанға келеді.  Ол жолда Талқара өзенінің жағалауына тоқтауға ұйғарады. 
Ол жер Дөңгелекқаудың жанында орналасқан.  Ауыл тұрғандары дәстүр бойынша ерулік дейді. Ауыл жанында үлкен қара жол жатыр Қызылжарға қарай (Қаражолды) кейде адамдар оны Абылай ханның қара жолы деп атап кеткен.
Аңыз – әңгіме: Бір күні Абылай ханға  Шайқы - бұрқы бақсысы келген. Хан сұрады:  «Болашақта мені не күтіп тұр?», деген сұраққа: « О,Ұлы хан, сүйікті әйелің қайтып кетеді, сен оны осы жерге жерле деген». Бірақ Абылай хан бақсының айтқанын тыңдамай жүре берді. 
25 шақырым жол жүрген соң әйелі Өрес ханым қайтыс болады. Сонда Абылай хан бақсының сөздерін еске алып, сол орынға оралып, әйелін бақсы айтқан жерге жерлейді. Содан бері бұл жер  «Ханым сүйегі» деп аталады (останки Ханым Орес).

Пайдаланылған әдебиет тізімі:
Бектұров Жайық. Енеден ерте айрылған төл секілді... Алматы. –  ЖШС. –  «Қазақстан» баспа үйі», 2002. – 446-447 бб.
Бекмаханов Е., «Казахстан в 20-40-е годы ХІХ века»: Учебник. - Алма-ата: «Қазақ университеті», 1992г. 400стр.
Бөкейхан Ə., Таңдамалы(избранное)/ Гл.ред. Р.Нургалиев. –Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 1995.
11. ҚОММ., 1558-қ., 1-т., 83-іс, «Читателям очерк о Кенесары». Очерк. Машиналық нұсқа. Орыс тілінде. «Этот степной митридат». Последствие к публикации очерка Н.Середы о Кенесары Касымове.
Кенесарыұлы А., Кенесары жəне Сыздық сұлтандар/ Қазақша аудармасы, Ғ.Ахмедов,- Алматы: Жалын, 1992.-48 б