Сакральные памятники в степях Улытау.

«Милостивый Создатель мой, поставь на верный путь,
Своею милостью и любовью озари.
Своих заблудших рабов направь на верный путь,
Без тебя невозможен этот путь»

Хикмет Ходжа Ахмеда Яссауи.

Поездка из Улытау в поселок Коргасын (Шенбер).

Мавзолей Оспан расположен на высоте 360 метров, находится в северной части старинного некрополя Омар, в междуречье Когалыозек и Кара-Торгай, в восточной части гор Кыргыштау, в 177 метрах на восток от правого (восточного) берега пересыхающего русла Когалыозек, в 343 метрах на север от правого (северного) берега реки Кара-Торгай, в 313 метрах на северо-запад от зимовки Оспан, в 9,5 километрах на северо-восток от поселка Коргасын (Шенбер), в 22,5 километрах на юго-запад от поселка Унгурли, в Улытауском районе на западе одноименной области.
Длина мавзолея Оспан составляет 15 метров, ширина около 8 метров. Высота до верхней части купола достигает около 2,20 см. Это трехкупольный мавзолей. Небольшой купол находящийся посередине закрывает две комнаты через вход.
Внутренняя и внешняя часть мавзолея построена из обожженного кирпича, некоторые из которых выкрашены в синий цвет в декоративных целях, но это очень редко. Поверхность, углы и карнизы вывески декорированы специальным узорчатым кирпичом.
Таким же способом изготавливали кирпичи с арабскими надписями. Справа от средней входной двери находится круглая кирпичная лестница. Купола выложены кирпичом. Под куполом на потолке образовалась опорная кладка, похожая на фундамент.
Через коридор сделаны двери в соседнюю комнату с обеих сторон. Внутренние стены и углы имеют декоративный орнамент, встречающийся в восточной архитектуре. В комнате в правом части находится захоронение старшего сына Оспана - Сейдахмета и сноха Шарипа с покойным малолетним ребенком Шаденом.
Сноха Шарипа, была из семейства Баганалы рода Найман. Благодаря своему характеру и разуму, наряду со своей домашней жизнью Оспан, заботился о стране и контролировал поселение. Благодаря этой власти Оспан самостоятельно построил мавзолей для своего деда.
Для строительства были привлечены мастера Аман, Аманбек Мусулим. Им также помогал мастер кирпичного дела брат Коман сын Абдрахмана из рода кулан кыпчак. Обожженные кирпичи получались легкие.
Местные жители рассказали о  секрете, что в раствор добавляли различные органические вещества, будь то навоз, шерсть лошадей, козья шерсть, жир, молоко. Мавзолей Оспана  иногда называют мавзолей Шарипы.
Рядом с этим зданием стоят четырехкупольные мазары, сложенные из камня. Один из них отца Оспана - Серикбая, а второй отца Макана - Жаксыбая. Мавзолей Оспан был отреставрирован в 2020 - 2021 годах коммунальным государственным учреждением “Карагандинский областной центр по сохранению историко-культурного наследия".
Архитектурный памятник является памятником местного значения. 
 Географические координаты мавзолея Оспан: N49°16'47 E66°44'26

Источник и фотографии:
https://ulytaureserve.kz/458-ospan-mazary-alpyna-keltirildi.html
https://ulytaureserve.kz/456-mavzolej-ospan-vosstanovlen.html

Фотографии:
Александра Петрова.

Ұлытаудағы Оспан кесенесі.

«Ұлытау» ұлттық тарихи-мәдени және табиғи қорық-мұражайының ұсынысы негізінде Қарағанды облыстық «Тарихи-мәдени мұраны сақтау орталығы» КММ ұйымдастыруымен Оспан мазары қайта қалпына келтірілді. Жергілікті маңызы бар сәулет ескерткіші Ұлытау ауданы, Шеңбер ауылдық округінің орталығы Қорғасын ауылының солтүстік -шығыс бағытында 8 шақырым қашықтықта орналасқан.
Үш күмбезді тікбұрышты, үш бөлмеден тұратын мазар жартылай құлаған болатын. Оның кіреберісі оңтүстік-батысқа бағытталған, қасбеті әшекейлі шырша әдісімен өрнектелген. Ал бұрыштары жартылай дөңгелекті бағаналармен әсемделген. Кіреберістің фризі араб әрпімен жазылған. Ғимарат шикі кірпішпен қаланып, күйдірілген кірпішпен өрілген. Тарихи жәдігердің ұзындығы – 15 метр, ені – 8 метрге жуық, биіктігі – 7,3 метр.
Сырттан кіретін ортадағы есіктің оң жағында баспалдақ бөлмесі бар. Айналмалы баспалдақтар кірпіштен қаланған. Дәліз арқылы екі жақтағы бөлмеге өтетін есіктер қойылған. Ішкі қабырғалары мен бұрыштарында Шығыстың сәулет өнерінде кездесетін әшекейлі ою-өрнектер бар.
Оң босағадағы бөлмеде сұпыланып қойылған Оспанның үлкен баласы Сейдахмет пен келіні Шәрипа және олардың нәрестесі Шәден жатыр. Шәрипа мінезі мен ақылының арқасында үй тірлігімен қатар, ел қамын да ойлап, бүкіл ауылға билігін жүргізсе керек.
Соның арқасында атасы Оспанға салынған мазар құрылысын тікелей өзі басқарған. Қайдан үйренсе де, осы кесененің ерекше бітімінде қалаушы шеберлер – Аман, Мүсілім, Сейітжан Нұрғожиндердің ерен еңбегінің нәтижесі бар.
Оларға көмектескен Қоман Әбдірахманұлы кірпіш құюдың һас шебері болған. Күйдірген кірпіштері – өте жеңіл. Жергілікті халық олардың құрамына жылқының қиы, қылы, еш кінің қылы, тоңмай, сүт, тағы да басқа әртүрлі органикалық заттар қосылғанын айтады.
Оспан мазары кейде Шәрипа тамы деп те аталады.

Сілтеме:
Кесенені 1982 жылы Жезқазған тарихи-өлкетану мұражайының қызметкерлері зерттеген.
Баян ШАЙГӨЗОВА, «Ұлытау» қорық-музейінің бас қор сақтаушысы.
https://ulytaureserve.kz/kz/458-ospan-mazary-alpyna-keltirildi.html