Исторические и архитектурные памятники Центрального Казахстана.

«Меня, Актокты, не бросай, как щенка,
Не раз я пил мед с твоего языка.
Да лучше б убил я тебя в Сары-ми
И мукой за это платил хоть века»

Современные памятники в городах Казахстана.

Место захоронения возлюбленной Акана серэ Актокты расположено в Акмолинской области, в Зерендинском района в селе Қызылағаш. Акан серэ (Акжигит) – акын, композитор,  виртуозный исполнитель.
Человек, который всю свою жизнь посвятил песне, искусству, проникновенными лирическими  песням и воспевал радости бытия, земное счастье, действительность своего времени. Его слава, разрастаясь легендами, разошлась по Великой степи.
Его постоянное участие в празднествах и состязаниях закрепило за ним приставку - серэ, что в переводе означает степной бард, песенник, любимец молодежи. Родина Акана – священное место, представленное волнисто-увалистой возвышенностью с причудливыми изваяниями гор-останцев и котловинами озер, сочетанием лесостепной растительности и сосновых лесов. Будущий акын родился в 1843 году на побережье Косколь Шалкарской волости Кокчетавского уезда.
В самом начале своего жизненного пути он потерял любимую девушку, красавицу Актокты, с которой его насильно разлучили. Тема любви звучит в лирические песнях Акана серэ: "Ақ көйлек", "Ақтоқты", "Алтыбасар", "Ғашық жарға", "Тағрипың", "Посвящение Ж".
Однажды молодой Акан серэ отправился в долгую поездку по аулам Младшего жуза. Там он встречает красавицу Актокты и влюбляется в нее. Но по степным законам девушка давно просватана за сына местного бая.
Бəрекелді, Ақтоқты, тапқаныңа,
Жібектен шоқ шекеңе таққаныңа.
БұданартықҚұдайдан не тілейсің,
Шолаққасқыр түсіпті қақпаныңа...», - так он высмеивает будущего мужа Актокты.
Безжалостное, алчное общество разлучает двух влюбленных. «Ақтоқтының ажары» «Ақтоқтының зары» («Облик Актокты», «Плач Актокты») - песни, посвященные вечной любви к молодой девушке.
Қорқамын шымылдықтың құруынан,
Бір жаман қолын салып тұруынан.
Дүниедеқыздансорлыжан бар маекен,
Айрылып кете барарруынан?!
Ахау, ахау, арман,
Айхай, жалғандүние-ай!!! – поется в песне о тяжелой участи, предстоящей суровой жизни девушек в замужестве без любви.
Акан пытается похитить Актокты, но неудачно. Ее выдают за нелюбимого. Гнев и горечь расставания  угнетают акына:
Ақтоқты, кеткеніңбешыныңменен,
Тар жерде бал берушеңтіліңменен.
Кезболдықдарияныңқайраңына
Зарланыпəншырқаймынүнімменен.
Алдындаесігіңніңбалдырғанжоқ,
Көңілді сұлу қыздар қалдырған жоқ.
Түсімде ұйықтасам да жанымдасың,
Оянатұракелсем, дəнемежоқ, -  изливает свою печаль. Горечь разлуки, печаль утраты слышатся в каждой ноте.
Оралдың ақ иығы аңға тартқан,
Шолпанның жұлдызындай таңға тартқан.
Жамбы мен алтын балдақ жарқыраған,
Секілді Үргеніште ханға тартқан, - так образ Актокты получил воплощение в его песнях, посвященных прекрасному образу, красоте женской души, великой силе любви, любовным переживаниям.  Габит Мусрепов в своей  трагедии «Акан сери – Актокты» отображает трагическую  любовь, талантливо рассказывает о трагической судьбе поэта, о жизни, наполненной смыслом, о его борьбе за народное счастье.

Источник:
ttp://srh.kz/content/mesto-zahoronenie-vozlyublennoy-akana-sere-aktokty/

Ақан серінің ғашығы Ақтоқтының жерленген жері.

Қазақстан қалаларындағы қазіргі заманғы ескерткіштер.

«Мені тастап кетпе, Актокты, күшік сияқты,
Тілдеріңнен балды бірнеше рет ішкенмін.
Сені Сары-Миде өлтірсем жақсы
Ол оны кем дегенде бір ғасыр унмен төледі».

Орталық Қазақстанның тарихи және сәулет ескерткіштері.

Орналасқан жері:  Ақмола облысы, Зеренді ауданы Қызылағаш ауылы. Киелі жер жайлы ақпарат: Арқаның ардагері атанған Ақан сері — өзі өмір сүрген дəуір шындығын əн-музыка, өлең-жыр туындылары арқылы бейнелей білген ұлы суреткер, дарынды композитор.
Асыл өнерімен де, жеке бас əдет-мінездерімен де, сəн-салтанатымен де даралана көзге түскен қазақтың ең қадірлі серісі. Жақсылық пен əділеттік жолына белін бекем буған, ақыл-парасаты биік саналы гуманист.
Ол ақынның айтқыры, əншінің саздысы, сазгердің наздысы, серінің сейдіні. Ақанның туған жері - жасыл желек жамылған қалың нулы, көл-көсір өзен-сулы табиғаты бар, қалың қарағай мен ақ балтыр аққайың бой таластыра өскен Көкшенің кербез сұлуы атанған қасиетті жер.
Болашақ ақын 1843 жылы Көкшетау уезінің Шалқар болысында үлкен Қоскөл жағасында дүниеге келді. Ақан серінің тірідей айырылған сүйген қызы — Ақтоқты. Бұл арты аңызға айналған оқиға. Ақтоқты есімі ақынның шығармаларынан кең орын алды.
«Ақ көйлек», «Алтыбасар», «Ғашық жарға», «Тағрипың», «Ж-ға» — Ақтоқтыға арналған махаббат толғаулары. Ақан қалай да Ақтоқтыны алмақ болды. Ақтоқтының беріліп отырған күйеуі ақсақ екен. Қыздың көңілін күйеуден қайтару үшін Сері сықақ қылып улы өлеңдер шығарады:
Бəрекелді, Ақтоқты, тапқаныңа,
Жібектен шоқ шекеңе таққаныңа.
Бұдан артық Құдайдан не тілейсің,
Шолақ қасқыр түсіпті қақпаныңа...» - деп мысқыл қылады ақын.
Ақанның Ақтоқтының атынан шығарған қайғы-мұңға толы «Ақтоқты», «Ақтоқтының аужары», «Ақтоқтының зары» атты əндері де оның Ақтоқтыға деген шексіз махаббатын білдіреді.
Қорқамын шымылдықтың құруынан,
Бір жаман қолын салып тұруынан.
Дүниеде қыздан сорлы жан бар ма екен,
Айрылып кете барар руынан?!
Ахау, ахау, арман,
Айхай, жалған дүние-ай!!! -  деп келетін «Ақтоқтының аужары» атты əні сол замандағы қазақ қыздарының басындағы ауыр тағдырын бейнелейді.
Ақырында Ақтоқты берілген күйеуіне барады. Ақанның жүрегінде махаббат та, ашу да күшейеді:
Ақтоқты, кеткенің бе шыныңменен,
Тар жерде бал берушең тіліңменен.
Кез болдық дарияның қайраңына,
Зарланып əн шырқаймын үнімменен.
Алдында есігіңнің балдырған жоқ
Көңілді сұлу қыздар қалдырған жоқ.
Түсімде ұйықтасам да жанымдасың,
Ояна тұра келсем, дəнеме жоқ, - деп  ашулы зар шығарады Ақан сері.
Ақан өмірінде қанша əйел кездескенімен де дəл Ақтоқты оқиғасындай шиеленісті, шытырман болмаған секілді. Бұл Ақанның Ақтоқтыға деген махаббатының биіктігін, беріктігін танытады. Өзінің туындыларында Ақтоқтыны «Қыпша бел, бəйгі кердің жарауындай» дей келіп, «Барлық қыздың туындай асыл еркем», «Тартылған телеграмма сымындай қылып» деп оны ерекше мүсіндейді. Ақтоқтыны жан-жақты суреттей келіп, ол:
Оралдың ақ иығы аңға тартқан,
Шолпанның жұлдызындай таңға тартқан.
Жамбы мен алтын балдақ жарқыраған,
Секілді Үргеніште ханға тартқан, -
деп нəзік сұлудан биік тұлға шығарады. Аңға түсер ақиық сұңқарға, таңғы шолпанға ұқсатады. Ал сұлу жүзін əмірі күшті ханға ғана сый-таралғы болар жарқыраған жамбыға, асыл алтын балдаққа
алайды.
Ғабит Мүсірепов те өзінің «Ақан сері – Ақтоқты» трагедиясында Ақан өмірін оның ескішіл күштерге күресі арқылы суреттейді